ازدواج موقت : آري يا خير؟

از آنجا که در اسلام عنوانی به نام «صیغه محرمیت و رابطه خواهر و برادری» میان زن و مرد نامحرم وجود ندارد – به شکلی که امروز عده ای گمان می کنند می توانند طبق آن روابط خواهرانه و برادرانه میان دو نامحرم برقرار نمود- صیغه محرمیت چیزی به جز ازدواج موقت نیست که آن هم دارای شرایطی است که در ادامه ذکر می شود.

دلیل مشروعیت ازدواج موقت آیه ذیل می باشد:

«فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ1 »

روایات وارد شده از طربق شیعه و سنی نیز نشان می دهد که مراد از آیه ازدواج متعه است و منظور از «اجورهن» در آیه مهر است؛ علاوه بر آن شیعه و سنی بر این مطلب اتفاق نظر دارند که در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و ابوبکر و تا اواخر خلافت عمر متعه حلال بوده است؛ فقهای مکه نیز بر این مطلب متفق هستند و جواز متعه تا ابد به مالک و در صورت ضرورت به احمد بن حنبل نسبت داده شده است؛ امام علی علیه السلام نیز فرموده است: اگر عمر نهی از متعه نکرده بود کسی زنا نمی کرد جز شقی و جنایتکار.

بنابراین اساسا طبق روایات فقهی شیعه ازدواج موقت برای جلوگیری از زنا و فحشا تشریع شده است و طبق بیان امام صادق علیه السلام با این حکم الهی، جلوی زنا گرفته می شود.

باید گفت که اختلاف میان علمای فقه شیعه تنها درباره اذن پدر در ازدواج دختر باکره است. آیت الله العظمی روحانی اذن پدر را در ازدواج باکره شرط ندانسته و فرموده اند: «چنانچه دختر رشیده باشد اذن پدر در ازدواج دائم و متعه شرط نیست و رضایت خودش کافی است.»

در اینجا این سوال مطرح می شود که اساسا عنوان رشیده و بالغه بر چه کسی مصداق پیدا می کند؟ آیا این دو کلمه دارای معنای خاصی است تا جواز و عدم جواز اذن پدر در ازدواج بر آن صدق کند؟ در این میان آیا این دو عنوان ملاک و تشخیص مناسبی برای طیفی است که دستخوش هیجانات سنین نوجوانی و ابتدای جوانی خود می شوند؟ آیا این مساله باعث سوء استفاده عده ای نخواهد شد؟ اینها تعدادی از سوالاتی است که با بیان این مساله ممکن است به ذهن خطور کند لذا ابتداءا گریزی به روش استنباط ایشان درباره این حکم می زنیم:

اقوال در مساله اذن پدر در ازدواج دختر باکره متعدد است و روایات نیز چندین طائفه اند:

روایاتی که دلالت بر استقلال ولایت پدر دارند، تعداد آنها 23 تاست؛

روایاتی که دلالت بر جواز تزویج دختر از سوی پدر دارند؛

روایاتی که دلالت دارد جاریه ای که پدر دارد ازدواج نکند مگربا اذن پدر؛

روایاتی که دلالت دارد بر اعتبار اذن پدر در متعه؛

روایاتی که دلالت دارد بر استقلال باکره غیر سفیهه و مالکیت خودش در امر تزویج؛

روایاتی که دلالت دارد ازدواج دختر باکره جایز نیست مگر با اجازه و رضایت خودش؛

روایات متعددی که دلالت دارد بر جواز تزویج متعه باکره بدون اذن پدرش.

هر کدام از فقها به دسته ای از این روایات استناد کرده اند و جماعتی نیز میان این روایات جمع نموده اند که آیت الله العظمی روحانی همه آنها را در مجموعه عظیم خود به نام فقه الصادق نقل نموده اند، اقوال غیر قابل را نیز ذکر و با رجوع به اخبار ترجیح، استناد فتاوای خود را از روایات فوق ذکر نموده اند. برای اطلاع دقیق از نظرات فقهی ایشان به فقه الصادق، جلد13، ص240 به بعد رجوع نمایید.

دلیل ساده ای که اینجا میتوان اشاره کرد این است که : به اتفاق همه فقهای شیعه دختر چنانچه باکره نباشد یا یتیمه باشد و پدر نداشته باشد می تواند بدون اذن برادر و مادر و بقیه فامیل به عقد دائم یا موقت خود اقدام نماید و عقدش صحیح است، و نیز به اتفاق همه علما اگر عقد کرد و دخول نشد و مرد عقد را فسخ نمود زن بلافاصله می تواند به عقد دیگری دربیاید. فقط در مساله دختر باکره دارای پدر میان علما اختلافی است که آیا بدون اذن پدر می توان ازدواج نماید یا نه؟ که نظر آیت الله العظمی روحانی این است که به واسطه روایاتی می تواند بدون اذن پدر ازدواج نماید. چرا که نمی شود احتمال داد خداوند اینگونه میان یتیم و غیریتیم فرق بگذارد و بفرماید یتیم ولو برادرهایی دارد می تواند در این عمل مستقل باشد و خود را مثلا گرفتار کند و دختری که پدر دارد منزه از آن باشد.

در انتهای این بخش لازم به ذکر است که ازدواج با دختر رشیده بالغه بدون اذن پدر «جائز» است نه «واجب» بنابراین جایی برای خرده گیری به تشریع اسلام باقی نمی ماند. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------

1. و زنانى را كه متعه كرده‏ايد مهرشان را به عنوان فريضه‏اى به آنان بدهيد و بر شما گناهى نيست كه پس از مقرر با يكديگر توافق كنيد؛ نساء/24